Nëse jemi në një klasë të shkollës së mesme, atëherë vendi për reformat në sektorin e medias në periudhën e kaluar do të merrte më së shumti një notë midis treshit dhe dyshit për atë që është bërë deri më tani. Kështu, Zoran Fidanovski, gazetar dhe anëtar i Këshillit të Agjencisë për shërbime mediatike audio dhe audiovizuele (ASHMAV) e përshkroi situatën me përmbushjen e Prioriteteve Urgjente të Reformës (PUR) në lidhje me lirinë e shprehjes, të cilën ai paraqiti sot në kuadër të prezantimit të Raportit periodik të projektit “Observatori i reformave në media“ (ORM) të cilin e zbaton Fondacioni Metamorfozis.
Në katër shtyllat e IRP, Raporti i Monitorimit Periodik për periudhën nga 1 maji deri më 15 gusht 2020 tregon se reformat në media në servisin radiodifuziv publik RTM kanë filluar, por deri më tani nuk janë përmbushur. “Në RTM edhe në këtë periudhë monitorimi, reformat thelbësore munguan që të bë[het servis vërtetë publik për qytetarët,” thuhet në raport.
Violeta Gligoroska, koordinatore e projektit në Fondacionin Metamorfozis, thotë se nuk ka asnjë reformë thelbësore në lidhje me RTM, por ekzistojnë aktivitete fillestare që janë larg nga transformimi i RTM-së në servis të qytetarëve. Ajo vuri në dukje se në servisin publik ka mungesë të stafit, veçanërisht në redaksitë që përgatisin programe në gjuhët e pakicave në vend.
Në këtë u ndërlidh Zoran Fidanovski, i cili theksoi se gjetjet e tij tregojnë se RTM urgjentisht ka nevojë për 70 deri në 80 gazetarë të cilët do të forcojnë redaksitë që prodhojnë programe radiotelevizive në servisin radiodifuziv publik. Sipas informacionit të tij, RTM ka mungesë të më shumë se 150 punonjësve nëse merret parasysh nevoja për personel teknik.
Sa i përket shtyllës së dytë, reformat e medias në fushën e reklamimit të qeverisë dhe parave publike në media u përmbushën pjesërisht gjatë periudhës së raportimit.
“Si përgjigje të trajtimit të pasojave ekonomike të krizës me koronën, qeveria ka dhënë ndihmë shtetërore për radiodifuzerët kombëtar, si dhe për të gjitha subjektet ekonomike. Për më tepër, ai udhëzoi NP RDK të mos i ngarkojë subjektet për kostot e sigurimit të furnizimit me energji për pajisjet transmetuese për vitin 2020 dhe kostot për marrjen me qira të hapësirës për zyra për vitin 2020. Përveç kësaj, Qeveria subvencionoi kontributet për të gjithë punonjësit e mediave për muajt qershor, korrik dhe gusht 2020 “, thuhet në Raportin e publikuar të Monitorimit Periodik.
Në këtë drejtim, Dejan Georgievski nga Qendra për zhvillim të mediave e shprehu pikëpamjen e tij se reklamimi i qeverisë dhe shpenzimi i parave publike nuk duhet të ekzistojnë e jo të rregullohet me ligj. Ai iu referua reklamave të paguara politike të partive, për të cilat Georgievski beson se vetë mediat kërkojnë para të tilla publike, duke filluar nga fakti që sistemi mediatik në vend është i mbingopur me media dhe kurrë nuk ka funksionuar në bazë komerciale.
Ai i kritikoi subvencionet nga buxheti i shtetit për të mbuluar kostot e shtypjes dhe shpërndarjes së mediave së shkruara, si program nga i cili deri më tani nuk mund të njihen efektet që ato kanë shkaktuar në median e shkruar. Dejan Georgievski vlerëson se kritika meritojë edhe vetëqeverisjet lokale, që vazhdojnë të shpenzojë fonde të konsiderueshme për blerjen e llojeve të ndryshme të shërbimeve të medias, veçanërisht në mediat lokale.
Në shtyllën e tretë të IRP, Raporti i Monitorimit Periodik konkludon se reformat metodologjike janë përmbushur plotësisht. Megjithatë, Violeta Gligoroska nga Fondacioni Metamorfozis thotë se mbajtësit e informacioneve publike mbeten problem, sepse disa institucionet në vend ende nuk iu përgjigjen në kohën e duhur kërkesave të paraqitura për qasje në informacionin publik. Arsyeja kryesore për të mos lejim të qasjes në informacione është heshtja e institucioneve përkatëse ndaj kërkesave të paraqitura.
Lidhur me shtyllën e katërt të IRP për reformën në media në fushën e shpifjeve dhe fyerjeve, nuk ka pasur zhvillime në periudhën raportuese. Aktivitetet për të ndryshuar legjislacionin kanë filluar, por ato nuk janë përmbushur ende.
“Edhe pse në periudhën e mëparshme të monitorimit Ministria e drejtësisë njoftoi aktivitetet fillestare që synojnë përmirësimin e Ligjit për përgjegjësi civile për shpifje dhe fyerje, në këtë periudhë kjo ministri ka informuar se për shkak të krizës globale të koronavirusit, Zyra e Kombeve të Bashkuara për shërbime të projekteve (UNOPS) e kanë shtyrë deri në fund të shtatorit përgatitjen e analizës për zbatimin e Ligjit për përgjegjësinë civile për fyerje dhe shpifje”, thuhet në raportin e botuar.
Teksti është prodhuar në kuadër të projektit “Opservatori i reformave në media” të cilin e zbaton Fondacioni për internet dhe shoqëri “Metamorfozis”, me mbështetje financiare nga “Fondacioni Shoqëri e Hapur – Maqedoni”.
Përmbajtja e tekstit është përgjegjësi e vetme e autorëve dhe në asnjë mënyrë nuk mund të merret se i pasqyron pikëpamjet e “Fondacioni Shoqëri e Hapur – Maqedoni”.