Pesë vite pezull reforma në RTM

Kryetari i Kuvendit, Talat Xhaferi, këtë javë informoi me shkrim kryetarin e Komisionit Parlamentar për Zgjedhjet dhe Emërimet, Kostadin Kostadinov, se procedura për zgjedhjen e anëtarëve të rinj të Këshillit Programor të Radio-televizionit Kombëtar dhe anëtarëve të Këshillit të Agjencisë për shërbimet mediatike audio dhe audiovizive duhet të përsëriten nga fillimi për arsye të procedurës, shkruan Observatori Mediatik.

Javën e kaluar, Xhaferi i tha agjencisë Meta.mk se e vetmja mundësi për të vazhduar procedurën e vjetër për zgjedhjen e anëtarëve të organeve të RDK dhe ASHAA, të filluar në shkurt të vitit 2019 nga përbërja e mëparshme parlamentare, ishte që kryetari aktual i Komisionit për çështje të zgjedhjeve dhe emrimeve, një muaj pas konstituimit të Kuvendit të ri, ta informojë atë se Komisioni kërkon të vazhdojë procedurën e vjetër të zgjedhjes atje ku ka ngecur.

Ai vlerësoon se procedura duhet të përsëritet nga fillimi, që do të thotë se Kuvendi duhet të marrë një vendim të ri për publikimin e shpalljes së re publike për zgjedhjen e anëtarëve të rinj të organeve drejtuese të këtyre dy institucioneve.

Xhaferi më pas njoftoi se këtë çështje do ta vinte për diskutim në konsultimin e radhës me koordinatorët e grupeve parlamentare, i cili mbahet çdo të hënë, ku përfaqësuesit e pushtetit dhe të opozitës bien dakord për agjendën e javës së punës së Kuvendit. Sidoqoftë, koordinatorët e grupeve parlamentare nuk arritën një marrëveshje dhe prandaj në seancën parlamentare të mbajtur të enjten e kaluar, Xhaferi nuk vendosi në rendin e ditës vendimin për shpalljen publike për zgjedhjen e anëtarëve të organeve të RTK dhe ASHMAA.

Kryetari i Komisionit për çështjen e zgjedhjeve dhe emërimeve, Kostadin Kostadinov, pohoi se kishte marrë një njoftim nga Xhaferi, por thekson se për të filluar procedura e re në Komision, duhet të miratohet shpallje e re nga Kuvendi.

Ai tashmë ka udhëzuar shërbimet parlamentare që të kthejnë me postë të gjithë dokumentacionin e kandidatëve të regjistruar nga shpallja e  vjetër në mënyrë që ata të mund ta përdorin nëse vendosin të ri-aplikojnë në shpalljen e re. Zgjedhja e anëtarëve të Këshillit Programor të RTK dhe Këshillit të ASHMAA nuk është bërë deri më tani për shkak të bllokadës për gati dy vjet në komisionin parlamentar, ku nuk kishte konsensus midis pushtetit dhe opozitës për të votuar organet e reja drejtuese me shumicën e dy të tretave të votova.

Duke pasur parasysh konstelacionet aktuale, nëse pushteti dhe opozita dështojnë të arrijnë një marrëveshje për zgjedhje, nuk përjashtohet mundësia të propozohen ndryshime urgjente në Ligjin për SHMAA, me të cilin zgjedhjet do të kryhen nga një shumicë e thjeshtë prej 61 deputetësh në mënyrë që të shmanget bllokada nga opozita.

Zgjedhja e organeve të reja të RTK dhe ASHMAA janë shtylla e parë në prioritetet e reformave urgjente të propozuara nga eksperti evropian Reinhard Priebe në fushën e medias nga viti 2015.

Kjo çështje theksohet veçanërisht në raportin e këtij viti të Komisionit Evropian, në të cilin Brukseli insiston qartë në përfundimin e zgjedhjeve dhe sigurimin e qëndrueshmërisë financiare të servisit publik dhe të  rregullatorit të medias.

“Emërimi i anëtarëve të rinj të Këshillit programor të servisit publik dhe të Këshillit të rregullatorit të mediave janë shtyrë në Parlament, duke penguar efektet e pritura pozitive të reformës në pavarësinë e tyre,” thuhet në raport.

Një çështje e dytë e rëndësishme në lidhje me prioritetet urgjente të reformës është sigurimi i pavarësisë financiare dhe të autonomisë editoriale të servisit publik, të cilat nuk janë vendosur ende. Përkundër detyrimit ligjor, Qeveria në tre vitet e kaluara nuk ka siguruar një rritje graduale të buxhetit të RTK nga 0.6 përqind në 2018 deri në 1 përqind në 2021.

Në tre vitet e kaluara, buxheti i servisit publik mbeti në 0.6 përqind, që është rreth 15 milion euro në vit, ndërsa për vitin e ardhshëm Qeveria udhëzoi Ministrinë për Shoqëri Informative dhe të Administratës brenda buxhetit të saj të sigurojë fondet e përcaktuara me Ligjin për shërbime mediatike audio dhe audiovizive dhe ta informojë Komisionin Evropian.

Të inkurajuar nga buxheti i ri i propozuar nga Ministria e Shoqërisë së Informacionit dhe Administratës, Këshilli programor i RTK në shtator rriti pagat e nëpunësve me një mesatare prej 16 për qind. Sipas menaxhmentit të RTK, tani paga minimale neto në servisin publik do të jetë rreth 22 mijë denarë, ndërsa paga neto e një gazetari me përvojë – 35 mijë denarë. Për të zbatuar këtë vendim, shtëpia do të duhet të sigurojë 90 milion denarë shtesë në buxhet çdo vit.

Menaxhmenti i RTK rritjen e re e shpjegon me nevojën për të harmonizuar pagat me marrëveshjen kolektive të nënshkruar me Sindikatën e RTK. Ata besojnë se nëse nuk do të vepronin kështu, ekziston rreziku që punonjësit të padisnin shtëpinë për mosrespektim e kontratës dhe të shkaktojnë ndërlikime financiare shtesë për kompaninë.

Ish Ministri i Shoqërisë Informative dhe të Administratës, Damjan Mançevski, në mars të këtij viti, në një intervistë për “Meta.mk” kishte një shpjegim të thjeshtë për mos ngritjen e buxhetit të servisit publik. Mançevski argumentoi se përkundër rekomandimeve nga një numër i institucioneve përkatëse ndërkombëtare dhe vendase në lidhje me nevojën për një strategji të reformës në servisin publik, menaxhmenti nuk e kishte bërë ende atë.

“Qeveria ka vendosur që në mungesë të vullnetit dhe angazhimit për të reformuar servisin publik, në mungesë të një dokumenti strategjik me një plan për të përmirësuar situatën dhe për t’u marrë me borxhin e madh shumëvjeçar, buxhetin do t’ia kushtojmë projekteve që përmirësojnë cilësinë e jetës së të gjithë qytetarë ”, tha Mançevski.

Sidoqoftë, Komisioni Evropian në raportin e tij të fundit vëren se servisi publik, për shkak të drejtave diskrete të autoriteteve, nuk merr fondet e parashikuara nga ligji. Në vend të 0.8 përqind të buxhetit kombëtar, në 2019 MRT mori vetëm 0.6 përqind.

“Ligji parashikon një mundësi për autoritetet për të kufizuar shpërndarjen e fondeve për rregullatorin e mediave, të servisit publik dhe të transmetuesit publik”, thuhet në raport, duke rekomanduar harmonizimin e mëtejshëm të ligjit me direktivën e BE për shërbimet mediatike audio dhe audiovizive.

Qeveria reagoi menjëherë ndaj kritikave të hapura publike nga BE dhe udhëzoi Ministrinë e Shoqërisë Informative dhe të Administratës brenda buxhetit të saj të sigurojë fondet e përcaktuara nga LSHMAA dhe të informojë Komisionin Evropian përmes Sekretariatit për Çështjet Evropiane, jo më vonë se 30 Tetor të vitit 2020.

Rritja e buxhetit të RTK për vitin e ardhshëm ka motivuar organet drejtuese të shtëpisë që të rritin menjëherë përpjekjet e brendshme për reforma. Kështu, në fund të Tetorit, u botua drafti i Strategjisë pesëvjeçare i zhvillimit të RTK-së për periudhën deri në vitin 2025, për të cilin diskutimi publik do të zgjasë në 30 ditët e ardhshme.

Në mënyrë që të sigurohet pavarësia financiare e shërbimit publik, Brukseli beson se duhet gjetur një zgjidhje edhe për borxhet e vjetra të shtëpisë ndaj institucioneve shtetërore. Hapa të tillë do të kontribuojnë në modernizimin e procedurave të punës dhe pajisjen teknike të servisit publik, shton raporti i KE.

Përmirësimi i cilësisë së programit të servisit publik është kërkesa e tretë kryesore e reformave prioritare të Pribes,  për të cilën pak është bërë.

Në prill të këtij viti, Këshilli programor vendosi të hapë katër kanale të reja televizive – MTV 2 – kanal 24 orë në shqip, MTV 3 – kanal për sport dhe argëtim, MTV 4 – kanal për bashkësi të tjera etnike dhe program dokumentar, MTV 5 – kanal i specializuar për programin për fëmijë. Për shkak të mungesës së stafit adekuat, këto kanale nuk prodhojnë program origjinal, por kryesisht ritransmetojnë përmbajtje të vjetër.

Për të shërbyer kanalet e reja me një program origjinal, MRT do të duhet të punësojë 407 punëtor të rinj në të ardhmen. Një projeksion i tillë parashikohet në sistematizimin e ri të vendeve të punës, i cili u miratua në qershor nga Ministria për shoqëri informative dhe administratë. Menaxhmenti i shtëpisë atëherë njoftoi se punësimet e reja do të bëhen në faza, ashtu si do të rriten të ardhurat në buxhet.

Përmirësimi i vetëm në programin e RTK është mbulimi i ekuilibruar mediatik i zgjedhjeve të parakohshme parlamentare, megjithëse formulat e ngurta matematikore të Kodit Zgjedhor ka treguar dobësitë e tij, përfundoi në korrik të këtij viti Agjencia për shërbime mediatike audio dhe audiovizive në Raportin për paraqitjen mediatike për zgjedhjet e parakohshme parlamentare në vitin 2020.

Çështja e fundit brenda shtyllës së parë të reformave urgjente në media janë marrëdhëniet midis televizioneve kombëtare dhe operatorëve kabllorë, si dhe zhvillimi i infrastrukturës së operatorëve.

Marrëdhëniet e tyre u acaruan pasi para zgjedhjeve parlamentare me dekret të qeverisë u shtua një nen i ri 143 në ligj, me të cilin kabllorët ngarkoheshin me përgjegjësi penale nëse ritransmetojnë kanale të huaja pa respektuar të drejtat e autorit.

Kjo zgjidhje nuk u prit mirë as në Bruksel. Raporti i fundit i KE vëren se ligjet ndryshojnë shpesh, duke ndikuar në sigurinë juridike të subjekteve ekonomike.

“Qeveria miratoi ​​disa dekrete midis marsit dhe qershorit të vitit 2020, në një përpjekje për të zgjidhur mosmarrëveshjen midis televizioneve kombëtare dhe operatorëve kabllorë, por një zgjidhje e qëndrueshme ende nuk është arritur,” theksohet në raport.

Qeveria reagon shpejt ndaj kësaj vërejtjeje të BE-së. Ajo menjëherë njoftoi për ndryshime në Ligjin për SHMAA, me të cilat do të fshihej neni i diskutueshëm 143, i cili përjashton operatorët nga detyrimi nën përgjegjësinë e plotë materiale dhe penale të garantojnë për të drejtat e rregulluara të autorit për ritransmetimin e përmbajtjes mediatike nga kanalet e huaja.

Naser Selmani

Ky tekst është përgatitur në kuadër të projektit “Оbservatori i reformave mediatike“, të cilin e realizon Fondacioni për internet dhe shoqëri “Metamorfozis“, me mbështetjen financiare të “Fondacionit “Shoqëri e hapur” – Maqedoni“. Përmbajtja e tekstit është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe në asnjë mënyrë nuk i pasqyron pikëpamjet e Fondacionit “Shoqëri e hapur” – Maqedoni.

Teksti është prodhuar në kuadër të projektit “Opservatori i reformave në media” të cilin e zbaton Fondacioni për internet dhe shoqëri “Metamorfozis”, me mbështetje financiare nga “Fondacioni Shoqëri e Hapur – Maqedoni”.

Përmbajtja e tekstit është përgjegjësi e vetme e autorëve dhe në asnjë mënyrë nuk mund të merret se i pasqyron pikëpamjet e “Fondacioni Shoqëri e Hapur – Maqedoni”.